Manastir Studenica se može nazvati duhovnim i kulturnim centrom srpske srednjovekovne države, a njen osnivač je veliki župan Stefan Nemanja, rodonačelnik dinastije Nemanjića i jedan od najznačajnijih srpskih vladara. Pripada Eparhiji žičkoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Studenica manastir u narodu poznat kao “majka svih crkava” nalazi se na oko 200 kilometara od Beograda i 60-ak kilometara od Kraljeva.
Opasan zidinama koje kriju impozantnu lepotu, velelepni Manastir Studenica osnovan 1190. godine. Prva faza radova započela je 1183. i trajala sve do proleća 1196. godine, kada je bila izgrađena Bogorodičina crkva.
Ovo sveto mesto ima izuzetan značaj za srpsku istoriju, što je prepoznato od strane UNESCO-a, te je od 1986. godine manastir Studenica uvršten u listu Svetske baštine.
U narednim redovima upoznajte se sa onim što ovaj manastir čini jednim od najvažnijih sakralnih objekata u Srbiji, saznajte gde se nalazi Manastir Studenica i upoznajte se sa njegovom bogatom istorijom i zaostavštinom koju možete videti na ovoj predivnoj lokaciji.
Gde se nalazi manastir Studenica – kako doći do ovog sakralnog objekta?
Ukoliko želite da posetite ovaj značajan manastir, prvo pitanje koje se nameće je – gde se nalazi manastir Studenica?
Kao što smo već pomenuli, manastir Studenica nalazi se u blizini Kraljeva. Od Beograda do Studenice dolazite putem prvog A reda (put A2), rutom 26, da biste se na kružnom toku kod Preljine uključili na rutu 22 kojom nastavljate do samog kraja puta. Pedesetak kilometara od Kraljeva uključujete se na rutu 30. Nakon 15-ak minuta vožnje dolazite do zidina predivnog srpskog srednjovekovnog manastira Studenice okruženog prirodom neverovatne lepote.
Tokom putovanja iz srpske prestonice do manastira, prolazite kroz Čačak i Kraljevo, te je naša preporuka da napravite stajališta u ovim gradovima i tokom kratke šetnje obiđete neke od najvažnijih znamenitosti ovih destinacija.
S obzirom na to da se manastir Studenica nalazi na planini Goliji, naš savet je da prošetate planiniskim putevima kroz bukove i hrastove šume. Od 2001. godine, oblast planine Golije nalazi se pod zaštitom Republike Srbije, te postoji kao “Park prirode Golija”. Na ovoj destinaciji možete obići nekoliko izvora i vodopad, te uživati u predivnim zelenim prostranstvima.
Istorija Studenice – manastir sa dugom i bogatom prošlošću
Kada je u pitanju Studenica manastir je dugo bio srpski duhovni centar, a za njega se vezuje raskošna istorija koja je pisana vekovima. Zadužbina Stefana Nemanje, Manastir Studenica, posvećen je Uspenju presvete Bogorodice. Nakon osnivanja i gradnje Bogorodičine crkve, krajem 12. veka, o njemu su brinuli Stefan Prvovenčani, srednji sin Stefana Nemanje i tada već zamonašeni Rastko Nemanjić, Sveti Sava, najmlađi sin Stefana Nemanje.
Poznato je da Sveti Sava izuzetno značajna ličnost u srpskoj duhovnoj, ali i kulturnoj istoriji, te činjenica da je bio iguman manastira Studenica, govori o značaju ovog objekta u tom vremenu. Ovaj veliki dobročinitelj je u 13. veku, nakon smrti oca, načinio Studenicu političkim, kulturnim i duhovnim centrom svih Srba.
Iza njega je ostao srednjovekovni dokument Studenički tipik u kome je između ostalog sadržano žitije Stefana Nemanje (monaha Simeona). Ovim dokumentom je postavljena organizacija, odnosno uređenje monaške zajednice Studenice i predstavlja prvi ustav Srpske pravoslavne crkve.
Nekoliko godina nakon smrti Svetog Save, sredinom 13. veka, 1245. godine, kralj Radoslav dodao je narteks crkvi (zapadni ulazni deo pravoslavne crkve, odvojen vratima od ostatka crkve). S obzirom na to da je Studenica manastir od izuzetnog značaja, u njega je ulagano i u vekovima koji dolaze.
Tako je početkom 14. veka, 1314. godine, kralj Milutin, jedan od najvećih ktitora loze Nemanjića, sagradio Kraljevu crkvu, ili crkvu Svetog Joakima i Ane.
Pomenućemo još jednu crkvicu koja je smeštena u okviru zidina manastira Studenice – crkvu Svetog Nikole. Veruje se da je izgrađena početkom 13. veka, a ne zna se ko je njen ktitor.
Burni istorijski događaji i previranja nisu zaobišla ni Manastir Studenicu koji je od pada poslednje srpske srednjovekovne države u 15. veku, više puta bio napadan, pre svega od strane Turaka. Veliki deo manastirskog inventara uništen je u požaru i zemljotresu u 17. veku.
Ipak, ovaj manastir je veoma očuvanog izgleda, te ćete njegovom posetom moći da uživate u pogledu na brojne živopise i maestralnu arhitekturalnu zaostavštinu staru nekoliko vekova.
Priča ne bi bila zaokružena kada bismo izostavili jednu važnu informaciju, koja već vekovima okuplja vernike čiji izbor za putovanje predstavlja upravo ovaj manastir.
Kada je u pitanju manastir Studenica mošti koje počivaju ovde doprinele su sveokupnom značaju ovog manastira i podižu ga na najviše lestvice kulturnih dobara Srbije.
Nakon smrti Stefana Nemanje u Hilandaru, Sveti Sava prenosi njegove mošti u Studenicu, gde se i danas nalaze. Pored njega počivaju i mošti njegove supruge kraljice Ane, prepodobne Anastasije. Svoj počinak ovde su našle i mošti Nemanjinog sina, prvog srpskog kralja – Stefana Prvovenčanog (iznose se u posebnim prilikama).
Ako je vaš izbor za posetu manastir Studenica mošti kralja Radoslava, sina Stefana Prvovenčanog ćete takođe moći da zapazite u manastirskom kompleksu.
Pomenućemo da se pored moštiju Stefana Nemanje nalazi ploča na kojoj je uklesano ime sina kralja Uroša I, Stefana koji je preminuo kao beba.
Šta videti u manastiru Studenica – unutrašnjost i spoljašnjost svetinje
Ako je vaš izbor manastir Studenica unutrašnjost i spoljašnost će vas sasvim sigurno ostaviti bez daha, a odlikuju se izuzetnom monumentalnošću. Manastir je ograđen čvrstim bedemima u čijim zidinama je smešten manastirski konak. Na zapadnom ulazu se izdiže karakteristična kapija sa kulom, izgrađena oko 1230. godine, a sa suprotne strane nalazi se glavni ulaz sa dve manje kružne kule.
Arhitektura manastira Studenica – mešavina različitih stilova gradnje
Centralno mesto manastirskog kompleksa zauzima Bogorodičina crkva. Ova impozantna građevina sačinjena je od belog mermera i odlikuje se monumentalnom fasadnom plastikom na samom ulazu. Narteks koji je kasnije sazidao kralj Radislav kreiran je od druge vrste kamena, te se razlikuje od ostatka crkve.
Bogorodičina crkva izgrađena je po odlikama arhitekturalnog stila poznatog pod nazivom raški stil koji je nastao kao mešavina romaničkog i vizantijskog stila.
Pored nje nalazi se nešto manja Kraljeva crkva (crkva Svetog Joakima i Ane) koja je sagrađena u vardarskom stilu i smatra se jednom od najlepših građevina toga stila. Fasada ove crkve umnogome podseća na glavnu Bogorodičinu crkvu. Crkva je sačinjena od kamena i tufa, a fasada je obložena gipsom.
Treća i najmanja crkva koja je smeštena u manastirskom kompleksu je crkva Svetog Nikole. Ova jednobrodna građevina sazidana je od lomljenog kamena. Iako nema odlike isključivo jednog arhitektonskog stila, istoričari umetnosti je smeštaju u crkve romanskog stila i opisuje se kao crkvica primorskog tipa.
U sklopu manastira Studenica uočićete temelje još jedne crkvice, a u bogatom kompleksu smešten je i muzej u kome se nalaze interesantni fragmenti srpske istorije.
Manastir Studenica freske – koje tajne krije raskošni živopis
Manastir Studenica poznat je kao jedan od manastira sa ovih prostora koji se može pohvaliti očuvanim freskopisom. Smatra se da su dela koja su ostala zabeležena na zidovima sakralnih objekata ovog manastira kreirali neki od najvećih slikara onoga vremena, te predstavljaju izuzetno kulturno bogatstvo.
Pojedina dela datiraju još iz 13. veka. Između ostalog ovde ćete moći da vidite sledeće impresivne freske (ili fragmente fresaka):
- Raspeće Hristovo i ktitorska kompozicija iznad groba Stefana Nemanje (Bogorodičina crkva)
- Ktitorska kompozicija kralja Milutina i kraljice Simonide i portreti mnogih članova loze Nemanjića (Kraljeva crkva). Kada je u pitanju manastir Studenica freske su u najvećoj meri sačuvane upravo u Kraljevoj crkvi.
- Lik Jovana Preteče, Ulazak u Jerusalim i Mironosnice na Hristovom grobu (crkva Svetog Nikole)
Izuzev pomenutih značajnih dela crkvene umetnosti, zidove crkava krase i freske nastale nekoliko vekova kasnije. Takođe, ukoliko ste ljubitelji srpske istorije, ne smete zaobići već pomenuti muzej koji je smešten u okviru manastirskog kompleksa.
Ovde se nalazi bogata riznica predmeta koji su od izuzetnog značaja za srpsku duhovnost i kulturnu istoriju. Posebno ćemo istaći pokrov za ćivot Stefana Prvovenčanog, ali i plaštnicu Antonija Heraklijskog.
Jasno je da manastir Studenica treba da bude vaša sledeća stanica za obilazak čijom ćete posetom biti obogaćeni za jedno važno duhovno iskustvo. U ovoj “majki svih crkava” ćete se samo jednom šetnjom upoznati sa nekim od najznačajnijih perioda naše istorije.
Sama činjenica da koračate prostorom koji je zadužbina osnivača Srpske srednjovekovne države sasvim sigurno vas neće vas ostaviti ravnodušnim.
