Aja Sofija je na vrhu liste znamenitosti za obilazak svakog turiste koji poseti Istanbul. Ukoliko ste već imali priliku da posetite Istanbul, onda je Aja Sofija znamenitost koju sigurno niste propustili da obiđete, a ako to tek planirate da učinite morate je uvrstiti na listu atrakcija koje ćete posetiti.
Simbol istorije ali i moderne Turske, Aja Sofija predstavlja neverovatan sklop različitih imperija, kultura i religija. Istovremeno prikazuje uticaj istoka i zapada, a na njenim zidinama se podjednako mogu videti natpisi islama i munari kao i mnogobrojne hrišćanske freske, mozaici i ikone.
U nastavku teksta proširite svoje znanje i pročitajte kroz sta je sve to prošla ova građevina tokom istorije, zanimljivosti koje niste znali o njoj, koju ulogu sada ima, kako je možete posetiti i šta sve pri toj poseti možete videti.
Aja Sofija istorija – crkva ili džamija?
Kroz svoju burnu istoriju Aja Sofija je više puta menjala svoju ulogu. Od hrišćanske crkve, preko džamije, pa do muzeja, svedok je brojnih političkih i kulturnih promena koje su zadesile ovu teritoriju.
Koliko puta je bila izgrađena?
Pre nego što je izgrađena današnja Aja Sofija, na njenom mestu postojale su dve crkve. Prvu baziliku izgradio je car Konstantin 325. godine, a drugu car Teodosije drugi 404. godine. Obe crkve su imale istu sudbinu i izgorele do temelja u požaru.
Konačnu građevinu koja danas postoji, sagradio je vizantijski car Justinijan prvi 537. godine sa namerom da utvrdi svoju moć i sagradi crkvu veću i veličanstveniju od Solomonovog hrama u Jerusalimu. Po legendi, kada je car Justinijan prvi put ušao u Aja Sofiju izgovorio je reči “Solomone, prestigao sam te!”.
Aja Sofija kao simbol različitosti
Aja Sofija je dokaz brojnih promena koje su se dešavale na teritoriji današnjeg Istanbula a nekadašnjeg Konstantinopolja. Prvo je bila simbol moći Vizantijskog carstva a zatim i Osmanskog. Danas predstavlja simbol mira, religijske tolerancije, različitosti i multikulturalnosti.
Za vreme kog perioda je Aja Sofija bila crkva?
Vekovima jedna od najlepših verskih građevina na svetu, svedok je burne istorije koja se događala na teritoriji današnje Turske. Od Vizantijskog, preko Osmanskog carstva pa sve do Republike Turske, pretrpela je brojne promene u svojoj nameni i izgledu.
Od podizanja pa sve do 1054. godine bila je najveća hrišćanska crkva, kada se hrišćanski svet podelio i Aja Sofija je postala grčka pravoslavna crkva. Usled ratova na tom području, crkva je pretvorena u katoličku, a posle pada Rimskog carstva opet je vraćena u pravoslavnu. Bila je hriščanska crkva sve dok Osmansko carstvo nije došlo na vlast.
Koliko dugo je Aja Sofija bila džamija?
Nakon osvajanja Istanbula, Aja Sofija je dobila naziv “Velika džamija” i postala najveća džamija Osmanskog carstva.. Nakon toga, hrišćanske freske i mozaici su prekriveni, a dodati su simboli islamske kulture i dograđeni minareti.
U islamskoj kulturi, ona je imala bitnu ulogu i bila jedna od najvažnijih građevina. Skoro 5 vekova bila je centar islamskog sveta, sve dok je osnivač moderne Turske i njen prvi predsednik Mustafa Kemal Ataturk 1934. godine nije pretvorio u muzej.
Zanimljivosti o Aja Sofiji- legenda, Stub Suza i careva vrata
Osim svojom bogatom istorijom, Aja Sofija privlači turiste brojnim zaminljivostima i legendama vezanim za nju.
Koliko je godina trajala izgradnja Aja Sofije?
Zanimljiv podatak je da je ova ogromna crkva izgrađena za samo pet godina. Gradilo ju je 10 000 radnika i predstavlja najbrže izgrađenu hrišćansku crkvu.
Koja je najpoznatija legenda o Aja Sofiji?
Po legendi, poznati svetac iscelitelj Sveti Grigorije je svoju isceljiteljsku moć preneo na jedan od mermernih stubova Aja Sofije. Poznat kao “Stub Suza”, ovaj stub ispunjava želje svakom ko stavi prst u njegovu šupljinu i okrene ga za 360 stepeni. Delimično je optočen bronzom i predstavlja jedan od 107 mermernih stubova Aja Sofije. Sa obzirom da je stalno vlažan, dobio je naziv “Stub Suza”. Na hiljade posetilaca dnevno stoje u kolonama da bi ga dodirnuli, u nadi da će im se želja ispuniti.
Šta su “careva vrata”?
Iako je građevina imala 7 vrata, najveća su bila poznata pod nazivom “ careva vrata”. Tim vratima je vizantijski car ulazio u crkvu i niko osim njega nije smeo da prođe kroz njih.
Arhitektura – gradnja i unutrašnjost Aja Sofije
Pored toga što je izgrađena za neverovatno kratak vremenski period, Aja Sofija impresionira i svojim izgledom, najskupljim materijalima iz celog sveta od kojih je sagrađena, kao i izdržljivosti da preživi brojne vremenske nepogode koje su je zadesile.
Gradnja Aja Sofije – neverovatan poduhvat 6. veka
Aja Sofiju je gradilo 10 000 radnika i projektovali su je čuveni graditelji Antemije iz Trala i Isidor iz Mileta. Do tada neverovatno arhitektonsko rešenje, bilo je podizanje ogromne kupole iznad kvadratne osnove. Kupola je prečnika od 30 metara i težine je jedne katedrale u Francuskoj prosečne veličine.
Za razliku od drveta koje je do tada korišćeno, Aja Sofija građena je od opeke, mermera i ostalih kvalitetnih i skupih materijala donetih iz Azije, Afrike, Rima i Egipta. Beli mermer je korišćen zato što je u rimskoj i helenskoj tradiciji bela boja predstavljala simbol čistote. Stil gradnje ove znamenitosti imao je veliki uticaj na gradnju kako pravoslavnih crkvi tako i džamija.
Zemljotresi – Aja Sofija na udaru vremenskih nepogoda
Osim što je svedok mnogo ratova i smena vladavine, ova građevina je tokom vekova bila na udaru brojnih vremenskih nepogoda. Samo nekoliko godina nakon što je podignuta, snažan zemljotres je potresao Konstantinopolj, a ubrzo zatim i drugi koji je izazvao urušavanje glavne kupole i delimično uništio unutrašnjost crkve.
Pri obnovi kupole, korišćeni su lakši materijali, pa je samim tim bilo moguće da se visina unutrašnjosti crkve poveća za 6.25 metara i dostigne visinu od 55.6 metara. Nakon toga, zemljotresi su jos nekoliko puta pogađali Aja Sofiju.
Posebno je zapamćen onaj iz 989. godine, koji je doveo do urušavanja jedne od polukupola, za čiju je popravku trebalo više od 6 godina, što je duže od vremena koje je bilo potrebno za izgradnju cele crkve.
Unutrašnjost Aja Sofije – neverovatan spoj hrišćanstva i islama
Unutrašnjost Aja Sofije ispunjena je sa 150 tona zlata. Obložena je mermernim pločama, a stubovi su građeni od najkvalitetnijeg i najskupljeg mermera koji se donosio iz Nikeje. Zidovi su ukrašeni freskama i mozaicima Bogorodice, Isusa i andjela.
Nakon sto je postala džamija, ovi mozaici su prekriveni gipsom. Veliki broj freski je tada bio uništen, sastrugan i zamenjen islamskim ukrasima. Dodate su kaligrafske ploče sa islamskim imenima i stihovi iz Kurana.
U ovom periodu dograđeno je četiri minareta sa kojih se pozivalo na molitvu, a oni se i danas nalaze na istom mestu. Mozaici i freske su otkriveni tek kada je postala muzej.
Aja Sofija danas – muzej ili džamija
Iako je zadnji vek provela kao jedan od najpoznatijih muzeja na svetu, koji je godišnje posećivalo više miliona turista, Aja Sofija je 2020. godine opet postala džamija i postala predmet brojnih političkih i verskih rasprava.
Koliko dugo je Aja Sofija bila muzej?
Prvi predsednik moderne Turske Mustafa Kemal Ataturk je 1934. godine sekularizovao Aja Sofiju i pretvorio je u jedan od najvećih muzeja na svetu. Nakon što je postala muzej, skinut je gips koji je prekrivao hrišćanske freske i mozaike, kao i tepih na kome su se muslimani molili, pa se u muzeju mogla videti mešavina hrišćanskih i islamskih simbola.
Sa obzirom da je Istanbul jedan od najposećenijih gradova na svetu, muzej su godišnje obilazili milioni turista. Za turistički obilazak bilo je potrebno oko 60 minuta i postojala je mogućnost samostalnog obilaska i obilaska uz pratnju vodiča.
Aja Sofija ponovo postala džamija
U julu 2020. goine, po odluci predsednika Turske Erdogana, ponovo je pretvorena u džamiju, što je dovelo do poprečnih mišljenja javnosti. Mnogi politički i verski lideri su kritikovali ovu odluku, pa je tako i sam UNESCO izneo svoju zabrinutost. Posle 86 godina po prvi put u unutrašnjosti Aja Sofije su održane molitve.
Hrišćanski simboli, ikone, freske i mozaici su i dalje očuvani i prekriveni su samo za vreme trajanja molitve. Poseta je dozvojenja svima, osim za vreme molitvi, kada je ulaz dozvoljen samo ljudima islamske veroispovesti.
Treba poštovati pravila oblačenja, pa je neophodno izuvanje pri ulasku u džamiju, a žene moraju da prekriju glavu, ramena i noge. Ispred samog ulaska u džamiju moguće je kupiti jednokratne marame. Ukinuta je kupovina ulaznica, sa obzirom da više nije muzej, pa je ulazak besplatan.
Kao dokaz burne prošlosti Vizantijskog i Osmanskog carstva, tokom vekova menjala je svoju ulogu, ali ono što je sigurno, svojom veličinom, lepotom i raskoši uvek je ostavljala bez daha. Ako još niste imali priliku da vidite ovu veličanstvenu građevinu, toplo vam preporučujemo da deo vašeg sledećeg putovanja bude poseta baš njoj.
